Warto wiedzieć

Pszczoły to niezwykle pożyteczne i pracowite owady, obdarowują ludzi nie tylko miodem. Najbardziej znanym wyrobem pszczelim jest miód. Jednak pszczoły oferują nam także dużo innych, cennych produktów. Produkty pszczele możemy podzielić na dwie grupy, zależnie od sposobu ich wytwarzania: te które są wytwarzane bezpośrednio przez organizmy pszczół robotnic ( mleczko pszczele, wosk) oraz te, które wytwarzane są przez pszczoły ze zbieranych surowców (miód, pyłek, pierzgę i propolis).

Miód

Miód to produkt spożywczy wytworzony przez pszczoły z nektaru roślin lub spadzi, albo z obu tych surowców naraz. Miód składa się w większości (ok. 77%) z cukrów prostych (glukozy i fruktozy) i sacharozy oraz w niewielkim stopniu z wody, kwasów organicznych, enzymów, białek i aminokwasów oraz minerałów. W zależności od konsystencji miód może być płynny (patoka), stały (krupiec), kremowany lub plastrowy (dojrzały miód zasklepiony w plastrze pszczelim). Jednak prawie każdy miód z biegiem czasu krystalizuje przyjmując postać stałą. Proces krystalizacji miodu jest naturalnym etapem dojrzewania miodu i nie ma to nic wspólnego z jego fałszowaniem. Szybkość tego procesu uzależniona jest od ilościowego stosunku glukozy do fruktozy w miodzie (im więcej glukozy, tym szybciej zachodzi krystalizacja). Miody różnią się też kolorem: przybierają barwę od białej, przez jasnozieloną, jasnożółtą i złotą aż do brunatnej, prawie czarnej. Odmiany miodu klasyfikuje się przede wszystkim według rodzaju kwiatów, z których zebrano nektar. Kiedy widzimy słoik z etykietą „miód lipowy” lub „miód z lipy”, oznacza to, że głównym źródłem nektaru był kwiat o tej samej nazwie. Miód pochodzący głównie tylko z jednego źródła nazywany jest odmianowym, natomiast miód wielokwiatowy to taki, który pochodzi z wielu różnych kwiatów. Konsystencja, słodycz i właściwości lecznicze miodu zależą w dużej mierze od tego, z jakich kwiatów pochodzi. Niektóre miody mają łagodny smak, podczas gdy inne są mocno aromatyczne. Część miodów jest idealna do wypieków, część do słodzenia herbaty. Niektóre miody są najlepsze do gojenia ran lub zwalczania infekcji, podczas gdy inne są bardziej przydatne w leczeniu bólu gardła. Wśród wielu korzystnych dla zdrowia właściwości miodu można wymienić działanie bakteriobójcze, które wynika z dużej zawartości cukrów oraz kwaśnego pH, które uniemożliwiają rozwój drobnoustrojów. Bardzo silne właściwości antybakteryjne wykazują przede wszystkim miody spadziowe, miody lipowe, miody gryczane. Co więcej, miód zmniejsza stan zapalny, wspomaga pracę układu odpornościowego oraz działa przeciwnowotworowo. Dodatkowo wspomaga on leczenie chorób górnych dróg oddechowych, chorób wątroby oraz pęcherzyka żółciowego, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Miód obniża ciśnienie krwi, działa przeciwgorączkowo oraz nasennie. Polecany jest również osobom cierpiącym na zaparcia, ponieważ pobudza pracę jelit. Dzięki zawartości żelaza, miedzi, magnezu, chromu i cynku zapobiega powstawaniu niedokrwistości. Warto pamiętać o tym, że miód traci swoje korzystne właściwości po podgrzaniu do temperatury powyżej 50 stopni Celsjusza. Z tego powodu najlepiej jest spożywać go np. jako dodatek do kanapek lub za pomocą łyżeczki.

Pyłek pszczeli

Jeżeli chodzi o pyłek nie powinniśmy mylić pojęć. Pyłek pszczeli nie jest tym samym pyłkiem, który powszechnie wywołuje alergię i jest przenoszony przez wiatr. Pierzga, bo tak brzmi fachowa nazwa pyłku pszczelego, to właściwie męskie nasiona kwiatów, które są zbierane przez pszczoły miodne i mieszają się z ich enzymu trawiennymi. Jedna kulka pierzgi zawiera wiele tysięcy drobnych pyłków kwiatowych i uczula niezwykle rzadko, choć oczywiście, ze względu na to, że uczulenia pszczoły miewają bardzo dramatyczny przebieg, warto w początkowym okresie spożywania pyłku zachować ostrożność. Pyłek pszczeli jest niskokaloryczny, ale bogaty w białka, aminokwasy, witaminy, minerały, i kwasy tłuszczowe. Przypisuje mu się działanie przeciwwirusowe, antybakteryjne i pomocne w obniżaniu poziomu cholesterolu. Co oczywiste, właściwości konkretnej partii pierzgi zależą od rodzaju roślin, jakie były zbierane przez pszczoły, które go zbierały. Kochający produkty pszczele dodają go do muesli, twarożku czy miodu.

Pierzga

Pierzga jest mieszaniną pyłku pszczelego, miodu i enzymów ślinowych pszczół. Pszczoły ubijają taką mieszankę do plastra i zabezpieczają miodem oraz woskiem. Całość podlega fermentacji mlekowej przez co staje się odporna na zepsucie. Pierzga pszczela jest niezbędna pszczołom, gdyż stanowi pokarm dla ich młodych oraz jest głównym pożywieniem na okres wczesno-wiosenny i jesienno-zimowy. Bogata jest w węglowodany, białka (jest głównym źródłem białka dla pszczół), tłuszcze w tym niezbędne Tobie nienasycone kwasy tłuszczowe jak kwasy omega-6 (kwas linolowy) i omega-3 (kwas linolenowy). Pierzga zawiera także w składniki mineralne jak potas, fosfor, magnez, żelazo, cynk, miedź czy aminokwasy egzogenne np. leucyna i fenyloalanina, czyli składniki które nie mogą być wytworzone przez Twój organizm i muszą być przez Ciebie dostarczone z pożywienia. Podobnie jak pyłek pszczeli, pierzga pszczela bogata jest w związki fenolowe, które dzięki swoim właściwościom przeciwutleniający i przeciwzapalnym zmniejszają ryzyko zachorowania na choroby przewlekłe. Do najczęściej wykrywanych związków należą kemferol czy kwercetyna które wykazują wysoki potencjał zmniejszania ryzyka występowania chorób nowotworowych. Pozyskanie pierzgi jest dodatkowo dużo trudniejsze niż miodu. Pierzga nie jest umieszczona w całym plastrze a jedynie jego częściach, stąd wymagany jest duży nakład pracy i precyzji.

Mleczko pszczele

Mleczko pszczele to biała lepka substancja, którą pszczoły wydzielają z gruczołów znajdujących się na ich głowach. Są nim karmione larwy królowej. Mleczku pszczelemu przypisuje się właściwości lecznicze i odmładzające, ma też poprawiać pamięć i orientację przestrzenną, nie ma jednak w tym zakresie pewności, a sposoby pozyskiwania mleczka pszczelego bywają kontrowersyjne. Dlatego też polecamy sięgnąć po tradycyjne produkty pszczelarskie, których właściwości są równie cudowne, a sposoby pozyskiwania nie krzywdzą pszczół i są udoskonalane od setek lat.

Propolis, kit pszczeli

Pszczoły miodne zbierają lepkie soki, które spływają z pąków niektórych drzew i drzew iglastych. Po przeżuciu i wymieszaniu ich ze śliną i innymi substancjami powstaje propolis. Propolis ma kluczowe znaczenie dla przetrwania pszczół miodnych w ulu ze względu na działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, przeciwzapalne i przeciwutleniające. Dlatego też wśród ludzi jest stosowany jako składnik maści do leczenia ran i blizn. Propolis znajdziemy też w pomadkach ochronnych do ust, kremach i balsamach pielęgnacyjnych. Ale uwaga – w postaci stężonej propolis barwi tkaniny na żółto, a plamy te są bardzo trudne do usunięcia.

Wosk pszczeli

Wosk pszczeli jest naturalną wydzieliną z tak zwanych gruczołów woskowych znajdujących się po bokach ciała pszczół miodnych. Jest wykorzystywany przede wszystkim jako budulec do budowy komórek w ulu, w których hodowane są młode i przechowywany jest miód i pyłek. Wosk pszczeli znajduje zastosowanie w wielu produktach, w tym kosmetykach do pielęgnacji skóry, świecach, preparatach do polerowania mebli, wytwarzania batiku, w przemyśle perfumeryjnym itp. Jest również stosowany w medycynie dentystycznej, malowaniu i konserwacji. Najczęściej oczywiście występuje pod postacią świec. Niestety ostatnio zwykle zastępowany jest parafiną. Tymczasem świeca z wosku pszczelego wydaje podczas palenia delikatny, naturalny zapach, przyjemniejszy z pewnością niż sztuczne substancje w świecach zapachowych. Świeca z naturalnego wosku mniej się dymi i dłużej się pali.